Pendidikan merupakan hak asasi manusia yang penting dan diiktiraf secara global sebagai elemen utama dalam membina sebuah masyarakat yang adil, makmur, dan berdaya saing. Akses kepada pendidikan yang berkualiti bukan sahaja membuka pintu kepada peluang pekerjaan dan ekonomi yang lebih baik, tetapi juga menjadi asas kepada kemajuan sesebuah negara. Di Malaysia, usaha memastikan akses pendidikan untuk semua, tanpa mengira latar belakang sosioekonomi, geografi, atau status fizikal, telah menjadi salah satu agenda utama kerajaan dalam usaha mencapai pembangunan yang inklusif.
Di peringkat global, organisasi seperti UNESCO melalui Deklarasi Pendidikan untuk Semua menekankan pentingnya pendidikan yang adil dan inklusif sebagai elemen penting dalam mencapai Sustainable Development Goals (SDG). Dalam buku “The Right to Learn: A Blueprint for Creating Schools that Work” oleh Linda Darling-Hammond, penulis menekankan bahawa pendidikan yang berkualiti adalah asas kepada kemajuan masyarakat. Namun, untuk mencapai matlamat ini, setiap individu perlu mendapat akses kepada pendidikan, tanpa sebarang halangan.
Di Malaysia, komitmen untuk memastikan setiap kanak-kanak mendapat akses kepada pendidikan telah dimasukkan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2013-2025 (PPPM). Melalui pelan ini, kerajaan telah memperkenalkan pelbagai dasar dan inisiatif bagi memastikan akses kepada pendidikan yang berkualiti tidak hanya dinikmati oleh mereka yang berada di bandar besar atau mempunyai latar belakang kewangan yang kukuh, tetapi juga mereka yang berada di kawasan luar bandar, pedalaman, serta kanak-kanak yang berkeperluan khas.
Salah satu cabaran terbesar dalam memastikan akses pendidikan untuk semua adalah memastikan kanak-kanak di kawasan luar bandar dan pedalaman mendapat peluang pendidikan yang sama seperti di kawasan bandar. Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) telah mengambil langkah-langkah untuk menangani isu ini melalui program Sekolah Amanah dan Program Sarana Sekolah, yang bertujuan untuk mempertingkatkan kualiti pendidikan di kawasan luar bandar dan pedalaman. Sekolah-sekolah ini dibekalkan dengan sumber tambahan dan diberi sokongan untuk mempertingkatkan kualiti pengajaran dan pembelajaran, agar pelajar yang berada di kawasan terpencil juga mampu mencapai kecemerlangan akademik.
Selain itu, kerajaan juga memperkenalkan program Zero Reject Policy pada tahun 2019 yang memastikan tiada kanak-kanak yang tercicir daripada pendidikan, termasuk mereka yang mempunyai keperluan khas. Polisi ini adalah satu langkah besar ke arah mewujudkan pendidikan yang lebih inklusif. Sebelum ini, kanak-kanak yang mengalami kecacatan fizikal atau mental sering kali tidak mendapat akses kepada pendidikan formal disebabkan kekurangan kemudahan atau sikap diskriminasi. Dengan adanya Zero Reject Policy, sekolah-sekolah kini diwajibkan untuk menerima semua kanak-kanak, tanpa mengira latar belakang mereka, dan menyediakan persekitaran pembelajaran yang mesra serta kondusif bagi kanak-kanak berkeperluan khas.
Di samping itu, isu pendidikan untuk kanak-kanak dari keluarga berpendapatan rendah juga telah mendapat perhatian serius daripada kerajaan. Melalui inisiatif seperti Bantuan Kumpulan Wang Amanah Pelajar Miskin (KWAPM) dan Rancangan Makanan Tambahan (RMT), kerajaan berusaha memastikan bahawa kanak-kanak dari keluarga yang kurang berkemampuan tidak tercicir daripada sistem pendidikan. Program ini bukan sahaja membantu mengurangkan beban kewangan keluarga, tetapi juga memastikan pelajar dapat hadir ke sekolah dengan lebih kerap dan dalam keadaan yang sihat, sekali gus meningkatkan peluang mereka untuk berjaya dalam akademik.
Dalam era digital ini, akses kepada teknologi juga menjadi elemen penting dalam memastikan pendidikan yang setara untuk semua. Pandemik COVID-19 telah mengubah cara pendidikan dijalankan, dengan pembelajaran dalam talian menjadi satu keperluan. Namun, tidak semua pelajar mempunyai akses kepada kemudahan teknologi seperti komputer atau internet. Untuk mengatasi masalah ini, kerajaan Malaysia memperkenalkan inisiatif seperti DELIMa (Digital Educational Learning Initiative Malaysia) yang bertujuan menyediakan platform pembelajaran digital yang boleh diakses oleh semua pelajar. Kerajaan juga telah melaksanakan pelbagai inisiatif untuk membekalkan peranti kepada pelajar yang memerlukan, termasuk pemberian tablet dan komputer riba kepada pelajar dari keluarga berpendapatan rendah.
Walaupun banyak usaha telah dijalankan, cabaran tetap wujud. Di kawasan pedalaman Sabah dan Sarawak, misalnya, terdapat isu berkaitan infrastruktur asas seperti kemudahan jalan raya dan bekalan elektrik yang boleh menjejaskan akses kepada pendidikan berkualiti. Dalam menghadapi cabaran ini, kerjasama antara kerajaan, sektor swasta, dan komuniti setempat adalah sangat penting. Inisiatif Projek Komuniti Pintar yang dijalankan di beberapa kawasan pedalaman adalah contoh bagaimana kerjasama sebegini boleh membawa perubahan positif, dengan menyediakan akses internet melalui satelit serta memperkukuh infrastruktur sekolah-sekolah di kawasan tersebut.
Akses pendidikan yang saksama bukan sahaja memberi impak kepada individu, tetapi juga kepada pembangunan negara secara keseluruhan. Kajian menunjukkan bahawa negara-negara yang berjaya menyediakan pendidikan yang berkualiti untuk semua golongan masyarakat cenderung untuk mencapai pertumbuhan ekonomi yang lebih stabil dan mempunyai tahap keadilan sosial yang lebih tinggi. Sebagai contoh, Finland dan Sweden adalah dua negara yang berjaya mewujudkan sistem pendidikan yang inklusif, di mana setiap kanak-kanak mendapat akses kepada pendidikan berkualiti tanpa mengira latar belakang ekonomi atau geografi. Hasilnya, kedua-dua negara ini mempunyai kadar literasi yang tinggi dan menjadi antara negara paling inovatif di dunia.
Di Malaysia, usaha kerajaan dalam memastikan akses pendidikan untuk semua adalah bukti komitmen untuk membina masa depan yang lebih baik dan adil. Dengan pelbagai dasar dan inisiatif yang dilaksanakan, kita yakin bahawa pendidikan bukan lagi satu keistimewaan yang hanya dinikmati oleh segelintir golongan, tetapi menjadi hak untuk setiap kanak-kanak di negara ini. Dalam dunia yang semakin mencabar, pendidikan adalah kunci kepada kejayaan individu dan negara. Dengan memberikan akses kepada pendidikan yang berkualiti, kita bukan sahaja membina generasi yang lebih berilmu, tetapi juga meletakkan asas untuk masa depan yang lebih makmur dan inklusif bagi seluruh rakyat Malaysia.
